RumeliDE Journal of Language and Literature Studies

Abstract

Murtaza, Orhan Kemal’in en çok ilgi çeken romanlarından biridir. Bu ilginin odağında eserin antikahraman başkişisi Murtaza’nın karakterizasyonu bulunur. İlk bakışta sürekli aynı şeyleri söyleyen ve aynı davranışları sergileyen yüzeysel bir tip gibi görünen Murtaza, modernist bir perspektiften değerlendirildiğinde yazarın eleştirel bilincinin özgün bir yansımasıdır. Rene Girard’ın Mimetik/Üçgen Arzu Kuramı bağlamında incelendiğinde Murtaza’nın şahsında Cervantes’in unutulmaz karakteri Don Kişot’tan izler taşıdığı fark edilir. Öyle ki eserde açık göndermeler ve benzetmeler ile bu iki roman kişisi arasında ilişki kurulmaya çalışılır. Murtaza, Don Kişot gibi çağıyla ve çevresiyle uyumsuzluğun açmazında yaşayan biri olarak çizilir. Rene Girard, Mimetik/Üçgen Arzu kuramı ekseninde edebî eserlerin romantik veya romansal olmak üzere iki farklı yol izlediklerini söyler. Karakterizasyonda öznenin nesneye dönük arzularını tetikleyen kişiye dolayımlayıcı adını verir. Romansal bir hakikati esas alan eserlerin, öznenin arzularının arkasında yer alan dolayımlayıcının varlığını açıktan yahut dolaylı olarak hissettirdiğini öne sürer. Bu dolayımın Don Kişot örneğinde olduğu gibi açıkça ifşa edilen biçimine “dışsal dolayım”, özne tarafından inkâr edilen yahut saklanmaya çalışılan haline ise “içsel dolayım” denir. Murtaza romanı bu kuram bağlamında değerlendirildiğinde bize özgün bir “dışsal dolayım” örneği sunar. Bu çalışmada söz konusu eserin, Mimetik/Üçgen Arzu ekseninde özne, nesne ve dolayımlayıcı arasında kurduğu ilişki araştırılmakta, “romansal hakikat”in inşasında dışsal dolayımı ortaya çıkaran nitelikler belirlenmektedir.